Asfalt prasowany

Uwagi ogólne

Asfalt prasowany wyparty został obecnie ze swego dominującego stanowiska na drugorzędne miejsce. Czy stan ten będzie długotrwały, odpowiedzieć trudno. W każdym razie zarządy drogowe, uwzględniając stan obecnej techniki i ceny asfaltu naturalnego, nie mają dostatecznych powodów do budowania dróg z asfaltu prasowanego.

Asfalt prasowany jest najstarszym z asfaltów stosowanych do budowy ulic. Wiele lat temu rozpoczęto używać go na bruki miejskie w głównych miastach Europy. Pierwszy Paryż w roku 1854 na rue Bergere, następnie Amsterdam w roku 1873. A zatem asfalt ten jest jeszcze stosunkowo nie starym sposobem brukowania, a już musi konkurować z nowoczesnymi metodami budowy dróg. Okres jego rozkwitu trwał więc niedługo. Jednakże w tym okresie miliony metrów kwadratowych zostały pokryte asfaltem prasowanym i trudno byłoby znaleźć ważniejsze miasto, w którym by nie było ulicy z asfaltu prasowanego. W większości wypadków a asfalt ten dawał bruk dobry i trwały, lecz nowoczesne nawierzchnie asfaltowe przewyższają go zarówno z punktu widzenia technicznego, jak i ekonomicznego.

Wykonanie

Wykonywanie bruku z asfaltu prasowanego jest bardzo proste. Na podłożu betonowym grubości 15 – 20 cm. kładzie się warstwę asfaltu, która po uwałowaniu posiada grubość 4 – 6 cm.

W tym celu podgrzewa się niżej opisany proszek asfaltowy do temperatury 100 – 150° C. i w naturalnym swym suchym stanie rozpościera go się na betonowym podłożu. Grubość rozpostartej masy musi być prawie dwa razy większa, niż żądana grubość powłoki asfaltowej po uwałowaniu. Jeśli chce się np. osiągnąć po uwałowaniu 5 cm. grubości, należy dać warstwę masy o grubości 8 cm., ponieważ traci ona podczas roboty około 40% swej grubości. Przyjmując, że pod wpływem ruchu następuje dalsze ugniatanie się asfaltu jeszcze o 10%, widzimy iż po upływie roku pozostaje nie więcej, jak połowa grubości pierwotnie położonej powłoki.

Po rozpostarciu ciepłego proszku asfaltowego i starannym wyrównaniu jego powierzchni ubija się lekko otrzymaną warstwę i mocno wałuje ręcznymi walcami o ciężarze od 50 – 100 kg. Następnie jeszcze raz dokładnie się ubija i na koniec ręcznym walcem 600 – 800 kg. wałuje. Po tej obróbce posiada powłoka powierzchnię jeszcze dość chropowatą i porowatą. Nadaje się jej potrzebną gładkość specjalnymi żelazami (gremplami) na długich styliskach pod silnym naciskiem. Po ostygnięciu asfalt jest gotowy dla ruchu.

Osobliwą własnością każdego bruku asfaltowego ułożonego na drodze jest to, że pod wpływem ruchu sam się ugniata (komprymuje). Tę własność ma również asfalt prasowany. Świeży asfalt prasowany ma ciężar właściwy 2,05, a po dziesięcioletnim leżeniu na ulicy ciężar ten wynosi już 2,25 – 2,35. Z tego widać, że nastąpiło zgęszczenie materiału pod wpływem ruchu ulicznego.

Zgęszczenie to inaczej skomprymowanie ma dwa skutki: asfalt nabiera większej odporności przeciw zużywaniu się i staje się twardszym. Ta ostatnia własność powoduje, że rysy, które zawsze występują w podłożu betonowym, tworzą się również i w warstwie asfaltowej. W pierwszych pięciu latach asfalt prasowany posiada tyle elastyczności, że wytrzymuje zmiany kształtu podłoża betonowego. Jeśli jednak wyżej opisane zgęszczenie dosięga pewnej granicy, asfalt zaczyna być kruchym. Odłamywanie się prasowanego asfaltu staje się możliwym wówczas, kiedy warstwa jego stała się cienka i twarda. Zjawisko to z zasady oznacza koniec powłoki.

Uznano już zresztą, że wyżej opisane zgęszczenie jest niezbędną i potrzebną własnością prasowanego asfaltu. Pewna porowatość świeżej na-wierzchni asfaltowej jest przyczyną jej małej trwałości. W pory wsiąka woda, co jest bardzo szkodliwym dla całości powłoki, szczególnie w czasie mrozu. Asfalt prasowany wymaga zatem ruchu, nawet ruchu intensywnego, zresztą zupełnie tak samo jak i każda inna powłoka asfaltowa.

Co do trwałości prasowanego asfaltu mamy tego dostateczne dowody. Pierwszy asfalt prasowany w Amsterdamie był położony na ulicy Kalver w roku 1873 o grubości 5 cm. po uwałowaniu. W roku 1892 musiano go odnowić. Jest rzeczą znaną, że asfalt prasowany zużywa się najbardziej przez ruch pieszy. Na ulicach handlowych i chodnikach bardzo uczęszczanych powłoka o grubości 5 cm. nie może też zazwyczaj przetrwać dłużej jak 20 lat.

Proszek asfaltowy

Głównym składnikiem asfaltu prasowanego jest proszek asfaltowy i z niego właśnie robi się powłokę. Jest to mielony wapień asfaltowy, spotykany w rozmaitych częściach świata, a głównie w Europie. Ze względu na to, że największe pokłady asfaltów tych znajdują się na kontynencie europejskim, stosowanie asfaltu ubijanego w Ameryce, a nawet w Anglii jest nieznaczne.

Znane są kopalnie kamienia asfaltowego w „Val de Travers” w Szwajcarii w kantonie Neuchatel, w Seyssel-Pyrimont na południu Francji w Lobsann w Alzacji, w Vorwohle w Brunświgu, w Limmer w Hannoverze i na Sycylii. Również w Północnej Ameryce istnieją kopalnie, lecz dostarczają kamienia asfaltowego w bardzo niejednolitym gatunku, szczególniej co do zawartości bitumu. Podczas gdy kopalnie na naszym kontynencie dają kamień asfaltowy o zawartości bitumu w ilości 8 – 10% ich wagi, zawartość bitumu w amerykańskich gatunkach waha się od 3 do 6%.

Mielony kamień asfaltowy powinien posiadać zupełnie określone własności, szczególnie ważnym czynnikiem jest w nim zawartość bitumu. Tę ostatnią należy w pierwszym rzędzie badać i jeśli potrzeba zmieniać. O ile ta zawartość jest zbyt mała, należy dodać tłustszego proszku asfaltowego, a co rzadko się zdarza, jeśli asfalt jest za tłusty, trzeba go zmieszać z proszkiem o większej zawartości bitumu.

Ulice z asfaltu prasowanego zasadniczo posiadają dwie wady rzucające się w oczy. Pierwsza jest skutkiem zbytniej obfitości bitumu w proszku asfaltowym, dzięki czemu w czasie upałów asfalt pęcznieje i marszczy się. Drugą wadą jest kruszenie się asfaltu, spowodowane albo jego starością, albo też pękaniem podłoża betonowego. Niekiedy winien jest temu skład proszku asfaltowego.

Asfalt prasowany jest gładszy od asfaltu piaskowego, (o którym później będzie mowa) szczególniej gdy ten ostatni robi się ze szlaki (żużlu).

Poza tym jednak asfalt prasowany jest i pozostanie doskonałym brukiem miejskim.

Budowa nawierzchni z asfaltu ubijanego wymaga dużo czasu; dziennie wykonać można tylko 200-250 m2; dlatego też nie nadaje się do pokrywania wielkich przestrzeni, jak również dróg. Zresztą cena czyni go mniej odpowiednim do tego użytku.

Asfalt piaskowy pod tym względem jest znacznie lepszy i ekonomiczniejszy.